Ο Δικηγορικός Σύλλογος Ηλείας, ένας από τους παλαιότερους δικηγορικούς συλλόγους της χώρας, ιδρύθηκε το έτος 1893. Ωστόσο η πρώτη ιστορικά καταγεγραμμένη συλλογική ενέργεια των δικηγόρων της Ηλείας ανάγεται στο 1875, όπου οι δικηγόροι της εποχής συσπειρώθηκαν προκειμένου να αποδοκιμάσουν την κυβέρνηση του Δημητρίου Βούλγαρη με αφορμή τα λεγόμενα «στηλιτικά γεγονότα» και αφού είχε προηγηθεί το περίφημο άρθρο του Χαρ. Τρικούπη «Τίς πταίει;» και να κηρύξουν αυτήν αντισυνταγματική. Η συγκεκριμένη συλλογική ενέργεια των δικηγόρων του Πύργου εμπέδωσε την ανάγκη ίδρυσης Δικηγορικού Συλλόγου με έδρα τον Πύργο. Ακολούθησε, το έτος 1885, η ίδρυση του Δικηγορικού Συλλόγου Πύργου, που θεωρείται ο πρόδρομος του σημερινού Δικηγορικού Συλλόγου Ηλείας και η δημιουργία του ήταν συνυφασμένη με την ανάπτυξη του δικηγορικού λειτουργήματος στην Ηλεία και ειδικότερα στον Πύργο.
Η προσπάθεια όμως αποδείχθηκε θνησιγενής, κυρίως γιατί είχε συνδυαστεί με την προώθηση της υποψηφιότητας στις βουλευτικές εκλογές τριών δικηγόρων της περιοχής και γι΄αυτό δεν είχε διάρκεια. Όμως η αναγκαιότητα οργάνωσης των δικηγόρων της περιοχής και ενιαίας και αποτελεσματικής έκφρασής τους παρέμενε και λίγα χρόνια αργότερα η προσπάθεια επαναλήφθηκε με την ίδρυση του Δικηγορικού Συλλόγου Ηλείας.
Το καταστατικό του εγκρίθηκε από τα μέλη του στις 27 Φεβρουαρίου 1893 και είναι το μοναδικό διασωζόμενο από την εποχή εκείνη καταστατικό Δικηγορικού Συλλόγου. Σύμφωνα με το αρ.1 του εν λόγω καταστατικού: «….σκοπός (του ΔΣΗ) είναι η σύσφιγξις και η προαγωγή των δεσμών της αμοιβαίας μεταξύ των δικηγόρων αγάπης, ομονοίας και συναδελφότητος, η υπό κοινού σύσκεψις επί αντικειμένων αφορώντων εις την νομικήν επιστήμην, την εξάσκησιν του δικηγορικού επαγγέλματος και παν άλλο αναγόμενον εις τον δικαστικόν κλάδον».
Έδρα του Συλλόγου ορίστηκε ο Πύργος, όπου ήδη από τις 20-10-1867 λειτουργούσε το Πρωτοδικείο Ηλείας – από τα αρχαιότερα επαρχιακά Πρωτοδικεία της Ελλάδας – στην δικαιοδοσία του οποίου εντάσσονταν και δραστηριοποιούνταν οι δικηγόροι όχι μόνο του Πύργου, αλλά και της Ηλείας γενικότερα. Κατά την ίδρυσή του ο Σύλλογος αριθμούσε αρχικά 30 μέλη, γνώρισε δε έκτοτε διαρκώς αυξητικούς ρυθμούς με αποτέλεσμα σήμερα να αριθμεί σχεδόν 140 μέλη.
Μέλη του Συλλόγου υπήρξαν διαχρονικά εξαίρετοι νομικοί, οι οποίοι διακρίθηκαν όχι μόνο από τα έδρανα των δικηγόρων, αλλά πολλοί εξ αυτών διέπρεψαν στη συνέχεια στον δικαστικό και στον ακαδημαϊκό κλάδο, ενώ σημαντικός ήταν και ο αριθμός των δικηγόρων-μελών του Συλλόγου που διαδραμάτισαν σπουδαίο ρόλο και στον πολιτικό στίβο της χώρας καταλαμβάνοντας αρκετοί εξ αυτών υψηλά πολιτειακά και πολιτικά αξιώματα (πρωθυπουργοί, πρόεδροι Βουλής, αντιπρόεδροι Κυβέρνησης, υπουργοί κλπ). Σημαντική ήταν επίσης η δράση των μελών του Συλλόγου και σε δύσκολες για τη χώρα μας περιόδους, όπως τα χρόνια της κατοχής και τα διαστήματα δικτατορικών καθεστώτων, όπου πολλά μέλη του διακρίθηκαν για την πατριωτική και αγωνιστική τους δράση.
Τα σημερινά μέλη του ΔΣΗ, θεωρώντας εαυτούς θεματοφύλακες της μακράς παράδοσης του Συλλόγου τους, δραστηριοποιούνται έντονα σε όλους τους τομείς της δημόσιας ζωής σε τοπικό και εθνικό επίπεδο με διαρκείς παρεμβάσεις στα μείζονα ζητήματα πολιτικού, κοινωνικού και πολιτισμικού ενδιαφέροντος, επιδιώκοντας παράλληλα με την άψογη άσκηση των δικηγορικών τους καθηκόντων να ανταποκρίνονται στον κοινωνικό και θεσμικό τους ρόλο.
Επίσης ο ΔΣΗ αναπτύσσει έντονη δραστηριότητα και στον επιστημονικό τομέα προσπαθώντας να παρακολουθεί όλες τις εξελίξεις στην επιστήμη του δικαίου σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο με τη διοργάνωση σε τακτική βάση αντίστοιχων εκδηλώσεων (συνέδρια, ημερίδες κλπ), κορυφαίο εκ των οποίων υπήρξε το πρόσφατο συνέδριο με θέμα «Η Εθνική Δικαιοσύνη υπό την Ευρωπαϊκή Διάσταση» που έλαβε χώρα τον Οκτώβριο του 2017 στην Αρχαία Ολυμπία και με το οποίο εορτάστηκαν τα 150 χρόνια από την ίδρυση του Πρωτοδικείου Ηλείας παρουσία κορυφαίων νομικών από τη χώρα μας, αλλά και από τα ευρωπαϊκά δικαστήρια.
Σημ. Πληροφορίες για το συγκεκριμένο κείμενο αντλήθηκαν από το βιβλίο του δικηγόρου του Πρωτοδικείου Ηλείας κ Γιώργου Τσουκαλά με τίτλο “Ο Δικηγορικός Σύλλογος Ηλείας και το Πρωτοδικείο Ηλείας”.